Nâzım Hikmet Kültür Merkezi

Yelizaveta Uvarova tarihi bir dokuya da sahip bir kent olan Zlatograd’ın belediye başkanıdır. Hem kentinin hem de Sovyetler Birliği’nin önündeki parlak geleceğe inanan ve tüm zorluklara rağmen tüm emeğini işine veren bir yöneticidir. Kent sakinlerinin sorunlarını her şeyin üstünde tutar. Kentin tarihi ve sanayi yakalarını birbirine bağlayacak köprüyü inşa etmeyi aklına koymuştur. Bu sırada yaşanan bir trajik gelişme ile yaşamı altüst olursa da sorumluluklarına yaslanarak yeniden ayağa kalkmaya çalışır.
1970’ler SSCB’deki liberal etkilerin ve ideolojik çözülmenin toplumsal yaşam boyunca hissedilmeye başlandığı yıllardır da. Toplumsal ödevler ve sorumluluk, örgütlülük, siyasal bilinç ve kavrayış, yerini kişisel çıkar arayışıyla kayıtsızlık arasında salınan bir ideolojik bulamaca bırakmaya başlamıştır. Panfilov’un filmi, “Sovyet yurttaşı olmak” üzerine kafa yoran ve yorduran bir film.

Yönetmen: Gleb Panfilov, SSCB, 1975
Oyuncular: Inna Çurikova, Nikolay Gubenko, Ekaterina Volkova, Leonid Bronevoy, Vasiliy Şukşin
Orijinal Adı: Proşu Slova

Biletler NHKM Gişe’de.

Memleketin Diliyle Konuşmak:
İtalya Rüzgârı – 1

İtalyan sineması, dünya sinema tarihinde önemli yeri olan bir sinemaydı. Başta İtalya’nın emekçilerine, sonra tüm dünyanın emekçilerine, aydınlarına ilham kaynağı olan bir sinemaydı. Bugün yerinde yeller esiyor.

Elbette homojen bir sinemadan bahsetmiyoruz: Bu sinema da yirminci yüzyıldaki tüm ulusal sinemalar gibi, içinde geri ve ileri unsurlar, sığ ve gelişkin unsurlar barındırıyordu; hatta geri ve ileri olan kavrayışların buluştuğu örneklerden bile bahsedilebilir. Sinemada, sanat alanında ileri ve geri olanı nasıl ayrıştırmalı? İtalyan sineması nerede duruyordu? Neden önemliydi?

Önce şu: İleri olan, bu çağda, toplumsal eşitlik düşüncesidir; toplumsal eşitliğe karşı durmak ya da kayıtsız kalmak ise geri olanı savunmaktır. Toplumsal eşitlik düşüncesini omurgaya çakan, bu düşünceyle alışverişe giren sinema da ileri bir sinemadır.

İtalyan sineması, işte tam da bu anlamda, özellikle İkinci Savaş sonrasında, İtalya’nın kurtuluşu arayışı ile el ele biçimleniyor. Önce Mussolini iktidarı altında, ardından Nazi Almanya’sı güdümünde Avrupa’ya ve Afrika’ya kan kusturan bir ülke, komünistlerin önderlik ettiği bir mücadele süreci sayesinde, giderek faşizmden ve işgalcilerden kurtulma mücadelesinin yurdu haline geliyor.

İtalya faşizmden kurtulduktan sonra ise bir başka soru kendini hissettiriyor: İtalya gerçekten kurtuldu mu; kurtulmak ne demektir?
Bu soru pek çok sinemacıyı kendisine çekiyor ve sonrasında Yeni-Gerçekçilik olarak anılan ekol, İtalyan Komünist Partisi üyesi sinemacıların ve dostlarının (Zavattini, Visconti, Rosselini vd.) elleriyle ve aklıyla şekilleniyor. Bir memleketin gerçekten kurtulmasının, emekçi halkın kurtuluşuyla anlam kazanabileceğini fark ediyorlar. Kendi insanını ve memleketini anlatmak sevdası ile toplumsal kurtuluş düşüncesinin ilişkisini kuruyorlar. Bu duygu ve düşüncenin renk çaldığı bir sinemaya imza atıyorlar. Öyle güçlü girdiler yapıyorlar ki, Yeni-Gerçekçilik sonrası dönemde farklı ekol ve yönelimler görülse de aynı izlek kendisini hissettirmeye devam ediyor: Kurtuluşu emekçi halkın kurtuluşu ile birlikte düşünmek izleği yani…

Gösterimlerimizin başlığında kullandığımız “Memleketin Diliyle Konuşmak” ifadesiyle, işte bunu kastediyoruz. Bir memleketin toplumsal yaşamını, toplumsal tarihini emekçilerin kurtuluşuyla ilişkilendirerek ele almayı… İtalyan Sineması’nın İkinci Savaş sonu ve 1980’ler arası dönemi, böyle bir tartışma açısından referans oluşturacak önemde filmlerle dolu; hem içerik hem biçim açısından önemli bir birikim ifade ediyor. Bu birikimin temsilcisi olabilecek filmler arasından oluşturacağımız seçkilerle, hem bu sinemaya işaret edebilmek hem de aynı tartışmayı kendi ülkemize ve sinemamıza taşımak istiyoruz. Geleceği yakınlaştırmak, sinemaya yeni ufuklarla buluşturmak için. İğdiş edilen sinema sanatında da mirasa sahip çıkmak, geleneğin inşası, temel olarak geleceğe sıçrama iradesi ve iddiası ile anlam kazanıyor.
Sinemasever dostlarımızı, dünya sinema tarihine damga vurmuş bu filmler vesilesiyle, bu tartışmaya katılmaya davet ediyoruz.
——————————————————————————————-
Amarcord ile yine 1930’lar İtalyası’na gidiyoruz. Fellini’nin kendi çocukluk anılarına yaslanarak kurduğu yapı, bir yılın hikâyesini tam da Fellini’ye özgü bir üslupla ele alıyor: Çok hareketli, gürültülü patırtılı, çocukluk düşlerinden Enternasyonal Marşı’na sıçramaları, yoksul emekçi tiplemelerinden züppeliğin zirvelerine iniş çıkışlarıyla, darmadağınık bir film: Ancak bu darmadağınıklığı biraz mesafe alarak görmeye başladığınızda, karşınıza bir vitray çıkıyor: Çarpıcı bir 1930’lar İtalyası vitrayı. Yönetmeni Marksizm’le veya Komünist Parti ile doğrudan ve yakın bir ilişkiye sahip olmadığı halde, dönemin düşünsel politik-ideolojik atmosferinden etkilenmeye kendini kapatmayışıyla, emekçi halka dönük ilgi ve sevginin kendini güçlü bir şekilde hissettirdiği bir klasiktir Amarcord: kaçırmayın!

Yönetmen: F. Fellini
İtalya, 1973, 127’
Oyuncular: Magali Noël, Pupella Maggio, Armando Brancia

Aleksey Borisoviç, kızını ziyaret etmeye karar vererek bir telgraf yollar ve Moskova’ya gelir. Ancak rehber olan kızı, turist gezdirmek üzere Orta Asya’da gezide olduğu için, kızını bekleme karar veriyor ve evde damatla birlikte kalmaya başlar. Damadı ise işinden ücretsiz izin almış, tezini bitirmek için eve kapanmıştır.
Bu durum, her ikisi açısından da beklenmedik durumlara yol açmaya başlar: Bambaşka koşullarda yetişip yaşamış iki ayrı kuşaktan Sovyet insanı bir yandan bir mekânı paylaşırken bir yandan da, ayırdında olmadıkları bir tarih ve güncelliğin ayırdına varırlar ve zamanı da paylaşmaya başlarlar.

Özellikle İkinci Savaş / Anayurt Savunması sonrası Sovyet sinemasında güçlü bir şekilde hissedilen mizahi unsurla yine karşılaştığımız bu filme Hutsiyev’in lirizmi ve bir hüzün de eşlik ediyor.

Yönetmen: Marlen Hutsiyev, SSCB, 1984
Oyuncular: Rostislav Plyatt, Andrey Myagkov
Orijinal Adı: Poslesloviye

Biletler NHKM Gişe’de.

Memleketin Diliyle Konuşmak:
İtalya Rüzgârı – 1

İtalyan sineması, dünya sinema tarihinde önemli yeri olan bir sinemaydı. Başta İtalya’nın emekçilerine, sonra tüm dünyanın emekçilerine, aydınlarına ilham kaynağı olan bir sinemaydı. Bugün yerinde yeller esiyor.

Elbette homojen bir sinemadan bahsetmiyoruz: Bu sinema da yirminci yüzyıldaki tüm ulusal sinemalar gibi, içinde geri ve ileri unsurlar, sığ ve gelişkin unsurlar barındırıyordu; hatta geri ve ileri olan kavrayışların buluştuğu örneklerden bile bahsedilebilir. Sinemada, sanat alanında ileri ve geri olanı nasıl ayrıştırmalı? İtalyan sineması nerede duruyordu? Neden önemliydi?

Önce şu: İleri olan, bu çağda, toplumsal eşitlik düşüncesidir; toplumsal eşitliğe karşı durmak ya da kayıtsız kalmak ise geri olanı savunmaktır. Toplumsal eşitlik düşüncesini omurgaya çakan, bu düşünceyle alışverişe giren sinema da ileri bir sinemadır.

İtalyan sineması, işte tam da bu anlamda, özellikle İkinci Savaş sonrasında, İtalya’nın kurtuluşu arayışı ile el ele biçimleniyor. Önce Mussolini iktidarı altında, ardından Nazi Almanya’sı güdümünde Avrupa’ya ve Afrika’ya kan kusturan bir ülke, komünistlerin önderlik ettiği bir mücadele süreci sayesinde, giderek faşizmden ve işgalcilerden kurtulma mücadelesinin yurdu haline geliyor.

İtalya faşizmden kurtulduktan sonra ise bir başka soru kendini hissettiriyor: İtalya gerçekten kurtuldu mu; kurtulmak ne demektir?
Bu soru pek çok sinemacıyı kendisine çekiyor ve sonrasında Yeni-Gerçekçilik olarak anılan ekol, İtalyan Komünist Partisi üyesi sinemacıların ve dostlarının (Zavattini, Visconti, Rosselini vd.) elleriyle ve aklıyla şekilleniyor. Bir memleketin gerçekten kurtulmasının, emekçi halkın kurtuluşuyla anlam kazanabileceğini fark ediyorlar. Kendi insanını ve memleketini anlatmak sevdası ile toplumsal kurtuluş düşüncesinin ilişkisini kuruyorlar. Bu duygu ve düşüncenin renk çaldığı bir sinemaya imza atıyorlar. Öyle güçlü girdiler yapıyorlar ki, Yeni-Gerçekçilik sonrası dönemde farklı ekol ve yönelimler görülse de aynı izlek kendisini hissettirmeye devam ediyor: Kurtuluşu emekçi halkın kurtuluşu ile birlikte düşünmek izleği yani…

Gösterimlerimizin başlığında kullandığımız “Memleketin Diliyle Konuşmak” ifadesiyle, işte bunu kastediyoruz. Bir memleketin toplumsal yaşamını, toplumsal tarihini emekçilerin kurtuluşuyla ilişkilendirerek ele almayı… İtalyan Sineması’nın İkinci Savaş sonu ve 1980’ler arası dönemi, böyle bir tartışma açısından referans oluşturacak önemde filmlerle dolu; hem içerik hem biçim açısından önemli bir birikim ifade ediyor. Bu birikimin temsilcisi olabilecek filmler arasından oluşturacağımız seçkilerle, hem bu sinemaya işaret edebilmek hem de aynı tartışmayı kendi ülkemize ve sinemamıza taşımak istiyoruz. Geleceği yakınlaştırmak, sinemaya yeni ufuklarla buluşturmak için. İğdiş edilen sinema sanatında da mirasa sahip çıkmak, geleneğin inşası, temel olarak geleceğe sıçrama iradesi ve iddiası ile anlam kazanıyor.
Sinemasever dostlarımızı, dünya sinema tarihine damga vurmuş bu filmler vesilesiyle, bu tartışmaya katılmaya davet ediyoruz.
——————————————————————————————-
İtalya’dan yaptığımız bu ilk seçkinin son filmi, İtalyan Yeni Gerçekçiliği’ne doğru atılan en önemli adımlardan biri olan Roma Açık Şehir… 2. Savaş’ın sonlarında, kurtuluşa az bir zaman kala, İtalyan halkının mücadelesine odaklanıyor bu film. Mussolinici ve Hitlerci faşist işgaline karşı direnen bir halkın yiğit mücadelesine kamerasını çeviriyor. Savaşın hemen sonlarında, henüz daha kimi çarpışmalar sürerken çekilmiş olan bir film bu; film ekibinin kimi üyelerinin de direnişte aktif rol aldığı bir üretim sürecinde çekilmiş. Özgürlük arayışının ve bu mücadeleye önderlik eden komünistlerin çeşitli toplumsal kesimlerle kurdukları ittifaklar, sona doğru giden savaşın ağır insani yıkım ve kayıpları ile hiçbir dekor uygulamasının yaratamayacağı, savaşın yıkıp geçtiği bir Roma… İlgisi, bilgisi ne olursa olsun, bir sinemaseverin mutlaka izlemesi gereken filmlerden biri.

Yönetmen: R. Rosselini
İtalya, 1945, 105’
Oyuncular: Marcello Pagliero, Aldo Fabrizi, Anna Magnani

“Kahkahayla Gözyaşı Arasındaki Sosyal Sınıf Çelişkisi ve Aşk” alt başlıklı oyun, Nikolay V. Gogol’ün “Palto” öyküsünden oyunlaştırılmıştır. Yaşadığı dönemin Rusya’sının soğuğunu, kötülüklerini, çarpıklıklarını, gülünç durumlarını sergileyen Gogol’ün, olanca özverisiyle edindiği paltosunu çaldıran küçük bir memurun (Akakiy Akakiyeviç’in) üzüntüden ölmesini anlatan “Palto”su…

“Bir Palto, biliyorum size delice gelecek ama hava o kadar soğuktu ki, soğuk ciğerimi bile donduruyordu… Raton, kaston, ayı, kedi, tilki, sonra hermin, bütün bu derileri insanlar kendi derilerinin üstüne koyuyorlar. Gerekli olmayan bir şeye sahip olmak. Çok güzel! Aferin! Ama ne güzeldir onlara dokunmak, okşamak, yumuşacık…”

Oyun İşleri | İstanbul

Oyunlaştıran ve Oynayan: Şükrü Veysel Alankaya
Çeviri: Oyun İşleri
Müzik Düzenleme: Merve Akyıldız
Işık Tasarım: Uğur Çağlayan
Grafik Tasarım: Mehmet Dağlar
Ses ve Işık Kumanda: Orçun Ertaman
Asistan: Öğeday Çakır
Tek perde, 60′
Yaş Sınırı: 9+