Daha çok antikite ile ilişkilendirilen arkeoloji bilimi, insanoğlunun maddi üretimlerinden yola çıkarak, eski uygarlıkların sosyolojik, ekonomik, kültürel yapılanmalarını anlamaya ve yorumlamaya çalışır. Son yıllarda ise yakın geçmiş arkeolojisinden de söz edilmektedir. Büyük felaketler, toplumsal dönüşümler ardından terk edilmiş evler, geride kalmış nesneler bize kadınların ve erkeklerin o dönem insanının yaşam hikayelerini anlamamıza izin verir.
Son on yıldır İstanbul’un farklı bölgelerinde gerçekleştirilen yakın geçmiş arkeolojik kazı çalışmalarında geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemi günlük yaşamına ilişkin yeni maddi verilere ulaşılmıştır.
Sanatçı Safiye Başar, “Kazı Sonuçları” adlı sergisinde, Beşiktaş 114 ve 115 nolu parselde yapılan kazıda ele geçirilen seramik buluntulara ve buluntuların konservasyon sürecine odaklanmaktadır. 20. yüzyılın başlarına tarihlenen fotografik kadın imgelerinin yer aldığı bu seramikler, kazının gizemini koruyan en önemli parçalardır.
Yine aynı bölgede ele geçirilen bir seramik yüzey üzerindeki fotoğraf makinesi imgesi ile cam filmler, kazı bölgesinin bir fotoğrafhane olarak kullanılmış olabileceği görüşünü güçlendirmektedir. Bu doğrultuda yapılan arşiv taramasında 8 Kânun-i Sani/Ocak, 1921 tarihli Kadınlar Dünyası Dergisi, Havadis-i Dünya bölümünde Yıldız bölgesinde Naciye Hanım tarafından açılan Türk Kadınlar Fotoğrafhanesi haberine ulaşılmıştır.
Arkeoloji yıkıcıdır, kazı sürecinde ile ele geçirilen buluntular hakikatin üzerini kazımamıza, nesneler ve bağlamlar arasında yeni ilişkiler kurmamıza neden olabilir. Başar, Naciye Hanım’a ithaf ettiği sergide, bilinenin ve ön kabullerin aksine bu coğrafyada kadının yaşamın her alanında var olma mücadelesi sürdürdüğünü, yüzyıllık bir zaman kayması yaratarak altını çizmektedir.
Safiye Başar’ın Kazı Sonuçları adlı sergisi 27 Mart – 17 Nisan tarihleri arasında Kadıköy Nâzım Hikmet Kültür Merkezi’nde 13:00 – 19:00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.
Safiye Başar
Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nden 1992 yılında mezun olan Safiye Başar, halen Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü’nde doçent olarak görev yapmaktadır.
Akademik çalışmalarının yanında sanatsal çalışmalar da sürdüren Başar’ın sekiz kişisel ve çok sayıda ulusal ve uluslararası düzeyde karma sergileri bulunmaktadır. Erken dönem çalışmalarında Anadolu ve Mezopotamya mitolojisine ait kavramlar üzerinde duran Başar, bir dönem yaşadığı coğrafyanın fiziksel dokusundan yararlandığı seramik heykellerinde kutsal su, kutsal dağ gibi kavramları ele almıştır. Son dönem çalışmalarında ise kadın, çevre ve endüstriyel miras eksenli toplumsal sorunlar öne çıkmaktadır. Başar, ‘‘Kadına Dair’’ çalışma dizisinde Anadolu coğrafyasında yaşayan tüm kadınların ortak sorunlarına, seramik malzemenin dili üzerinden işaret eder. ‘‘Hakikati Aralamak’’ serisinde ise erken Cumhuriyet dönemi girişimi olan Yarımca Porselen Fabrikası kalıntıları üzerinden bir toplumsal bellek okuması gerçekleştirir. Sanatsal ifade alanını seramik malzemenin fiziksel özellikleri ve tarihsel bağlamıyla oynayarak güçlendirmeye, genişletmeye çalışır. Başar’ın, seramik heykelleri yanında, seramik malzemenin dilini video ile birleştirdiği çalışmaları, hazır nesne kullandığı düzenlemeleri de bulunmaktadır.
Nâzım Hikmet Kültür Merkezi
